Het nieuwe jaar begint altijd weer met een oud verhaal. Kerstfeest lijkt nu eenmaal het oerfeest van het christendom. Met de geboorte van Jezus begint een nieuw verhaal als vervolg op een al eerder bekende geschiedenis. Als een soort verbinding tussen die twee verhalen zou je het gebeuren rond Johannes kunnen lezen. We horen dat hij een zoon is van een priester uit de tempel te Jeruzalem. Dat is de allerbelangrijkste plaats in alle geschriften die ons iets willen vertellen over God en mens. Juist op die plek horen wij voor het eerst iets over die wonderlijke figuur wanneer zijn geboorte wordt aangekondigd .Hij moet later Johannes heten. Een gebruikelijke naam, maar wel een met betekenis:”God is genadig”!
In elk evangelie wordt zijn naam genoemd en verteld over zijn optreden. We lezen dan ook dat hij leerlingen heeft, net als Jezus zal hebben. Van al die jaren tussen zijn geboorte en naamgeving en zijn optreden in het openbaar bij de Jordaan horen we niets. Wel weten we uit andere bronnen dat er in de woestijnen van Judea meer mannen waren die als kluizenaar leefden. Sommigen van deze wonderlijke figuren hadden ook leerlingen om zich heen. Het doet al denken aan een soort kloostergemeenschappen zoals we enkele eeuwen later tegenkomen in Egypte. In die wildernis voelde men zich vrij van druk van buitenaf en kon men zich volledig concentreren op de Eeuwige. Van één van deze groepen kennen we de naam: de Essenen. Van deze mensen zijn na de Tweede Wereldoorlog vele geschriften teruggevonden bij Qumran. Het blijft gissen of Johannes en Jezus contacten hebben gehad met deze stroming binnen het Jodendom van rond het jaar nul. Door zijn kritiek op de door de Romeinen aangestelde koning Herodes, een afstammeling van de Herodes uit Lucas 2, wordt Johannes gevangen gezet. Maar Herodes is onder de indruk van deze profetische figuur en laat hem regelmatig roepen voor een gesprek.
Door een dwaze belofte aan zijn dochter moet hij uiteindelijk Johannes laten ombrengen. Op de kerkklok van Slochteren, afkomstig uit het klooster dat ooit eens in Wittewierum stond, staat een afbeelding van een afgehouwen hoofd op een schotel! Zo loopt het af met deze dertig jarige profetische man. Wij lezers kennen het antwoord op de vraag die de mensen bezig hield bij het begin van zijn bijzondere leven.
Ongeveer 25 jaar later, zo wordt ons verhaald in Handelingen 19, komt Paulus leerlingen van Johannes tegen in Efeze. Zij blijken nog niets te weten van Jezus. Paulus vertelt hun het verhaal en dan komen zij ook tot geloof in Jezus Messias en ontvangen de Geest. Dit laat ons zien hoeveel indruk Johannes gemaakt moet hebben op zijn tijdgenoten in de joodse samenleving.
Zijn naam wordt naast de Heilige Schrift ook vermeld in een dik boekwerk dat vroeger naast de Bijbel veel gelezen werd, namelijk De Oude Geschiedenis van de Joden. De auteur Flavius Josephus is, net als Johannes, ook een zoon van een priester in de tempel van Jeruzalem. Zijn eigenlijke naam is Jozef Ben Matthias. Tijdens de opstand tegen de Romeinen rond de jaren 70 van onze jaartelling is hij, nog geen dertig jaren oud, bevelhebber van de opstandelingen in Galilea! Hij wordt gevangen genomen en naar Rome getransporteerd. Daar zet hij zich aan het schrijven (in het Grieks) om de Romeinen en anderen duidelijk te maken wie en wat Joden eigenlijk zijn en geloven. In het zojuist genoemde boek, hoofdstuk XVIII 116 – 119, lezen we in een prachtige vertaling van dit boek:”Joannes was een goed man. Hij riep de Joden op deugdzaam te leven, tegenover elkaar gerechtigheid te betrachten, en eerbied tegenover God, en zich door hem te laten dopen. Het eerste diende vooraf te gaan aan het tweede, want alleen dan was het dopen welgevallig in de ogen van God”. Omdat Johannes veel succes had bij het volk, nam Herodes uit angst voor onrust hem gevangen en liet hem uiteindelijk doden.
De prijzende woorden van Flavius Josephus, geschreven aan het einde van de eerste eeuw, laten iets zien van de waardering die binnen de joodse wereld voor deze persoon bestond. Maar we horen nu ook hoe juist deze goede mens door een kwaadaardige koning wordt omgebracht, al is de aanleiding tot de moord iets anders beschreven.
Beide kleine kinderen, geboren aan het begin van elk Evangelie, vinden een afschuwelijk einde. Als wij Kerstfeest vieren, beginnen we aan een periode die loopt naar de Veertigdagentijd, de tijd van de Passie. Net als zijn voorganger Johannes zal ook Jezus zijn leven geven voor de Waarheid. Geloven in de God van Israël, de God van Liefde en Recht, blijkt niet zo makkelijk en glorieus als we hopen en wensen. Het is maar dat we dat gaan beseffen. Uiteindelijk zal het Pasen worden! Dat zet alles weer in een ander licht, een licht dat nooit meer dooft!
Gezegende dagen,
Dominee Simon Bijl